Jabłka to owoce, które towarzyszą nam przez cały rok, jednak nie wszystkie smakują tak samo. Każda odmiana ma swój unikalny charakter, aromat i przeznaczenie. W tym artykule odkryjemy fascynujący świat odmian jabłek, ze szczególnym uwzględnieniem starych, tradycyjnych gatunków, które powracają do łask. Poznaj smaki i historie kryjące się w starych odmianach jabłek.
Dlaczego warto poznać różne odmiany jabłek?
Różnorodność odmian jabłek to nie tylko kwestia smaku – to także część naszego kulinarnego dziedzictwa. Stare odmiany jabłek, choć często mniej dorodne od tych sprzedawanych w hipermarketach, kryją w sobie wyjątkowe walory smakowe i często zapomniane właściwości. Każda odmiana ma swoje przeznaczenie: niektóre najlepiej smakują na surowo, inne doskonale sprawdzają się w wypiekach czy przetworach.
Odmiany według smaku
Jabłka słodkie:
- Szampion – jedna z najpopularniejszych odmian współczesnych, ceniona za słodki, lekko kwaśny i aromatyczny smak. Doskonale sprawdza się na surowo, do musów i ciast.
- Malinowa Oberlandzka – słodka, soczysta, z lekkim malinowym posmakiem.
- McIntosh – kruche, lekko winne i słodkie, z charakterystycznym landrynkowym posmakiem. Szczególnie polecane do przygotowywania musów i przetworów.
- Kosztela – bardzo słodka, silnie aromatyczna odmiana o delikatnym miąższu. Najlepiej smakuje po odleżeniu w chłodzie, idealnie nadaje się do bezpośredniego spożycia i deserów.
- Koksa Pomarańczowa – winno-słodka, o smaku przypominającym gruszki. Jest szczególnie ceniona przez koneserów ze względu na swój wyjątkowy aromat i smak.
Jabłka winne:
- Landsberska – soczysta i winna, idealna do win i przetworów.
- Kronselka – słodko-winna, aromatyczna, świetnie nadająca się na desery i do produkcji win owocowych.
- Królowa Renet – winna, kwaskowata, z charakterystycznym korzennym posmakiem. Jest bardzo wszechstronna w zastosowaniu – można ją jeść na surowo, jak i wykorzystywać do przetworów i wypieków.
Jabłka kwaśne:
- Antonówka Zwykła – soczysta, kwaskowata, z landrynkowym zapachem. To klasyczna odmiana do przetworów, szczególnie ceniona w produkcji soków i musów.
- Oliwka Żółta (Papierówka) – krucha, soczysta, lekko kwaskowata. To jedna z najwcześniejszych odmian letnich, idealna do przetworów, dżemów i kompotów. Charakteryzuje się delikatną skórką i jasnym miąższem.
- Szara Reneta Jesienna – winno-kwaśna, korzenna, soczysta. To wyjątkowa odmiana, która po kilku tygodniach przechowywania nabiera słodyczy. Doskonała na szarlotki i inne wypieki.
- Grafsztynek Letni Inflancki – słodko-kwaśny, silnie aromatyczny. Ta stara odmiana doskonale nadaje się do spożycia na surowo oraz do przetworów, a także wypieków, cydrów i nalewek.
Jak dobierać jabłka do różnych zastosowań?
Do przetworów:
- Na soki najlepiej sprawdzą się odmiany kwaśne i aromatyczne, jak Antonówka czy Grafsztynek
- Do win owocowych warto wybrać odmiany winne, jak Landsberska czy Kronselka
Do wypieków i deserów:
- Na szarlotki idealne będą kwaśne i aromatyczne odmiany, jak Szara Reneta
- Do deserów warto sięgnąć po słodkie odmiany, jak Kosztela czy McIntosh
Do bezpośredniego spożycia:
- Na surowo najlepiej smakują odmiany słodkie i aromatyczne, np. Malinowa Oberlandzka, Szampion, Kosztela
- Do sałatek warto wybierać odmiany kruche i soczyste, np. Szampion, McIntosh
Sezonowość odmian
Warto pamiętać, że różne odmiany jabłek dojrzewają w różnych okresach:
- Odmiany letnie (jak Papierówka) – dostępne już w lipcu i sierpniu
- Odmiany jesienne (jak Szara Reneta) – dojrzewają we wrześniu i październiku
- Odmiany zimowe (jak Żeleźniak) – najlepsze po okresie przechowywania (zbierane na jesień, najlepsze w smaku na zimę)
Kilka ciekawostek
Za starymi odmianami kryje się nie tylko wspaniały smak, ale też ciekawe historie. Oto kilka ciekawostek.
Kosztela – królewskie jabłko z historią
Według przekazów, ta wyjątkowa odmiana zawdzięcza swoją nazwę królowi Janowi III Sobieskiemu, który wraz ze swoją żoną królową Marysieńką był jej wielkim miłośnikiem. Pewnego lata króla poinformowano, że jego ulubionych jabłek już nie wiele zostało. W odpowiedzi podobno zawołał „kosz tylko? to tych kosztylków jest mało, a moja Marysieńka tak je lubi”. Od tego momentu jabłka te zwano kosztylkami, a później kosztelami (źródło: M. Dziubiak, O dawnych uprawnych odmianach jabłoni i ich pochodzeniu. Rocznik dendrologiczny, Vol 54-2006).
Żeleźniak (Groszówka) – zapomniany symbol świąt
Ta fascynująca odmiana ma szczególne miejsce w polskiej tradycji bożonarodzeniowej. Żeleźniak był tradycyjnie wieszany na choinkach ze względu na swoją trwałość i zdolność do długiego przechowywania. Zbierane na jesień jabłka (które jak sama nazwa wskazuje były niezwykle twarde) w okolicy świąt stawały się słodkie i kruche, przez co nadawały się w końcu do jedzenia.
Odkryj piękno starych odmian jabłek
Fascynuje Cię temat starych odmian jabłoni? A może szukasz pięknej i praktycznej dekoracji do kuchni? Dla miłośników tradycyjnych odmian jabłek przygotowałam wyjątkową kolekcję plakatów, w tym plakat „Jabłka – wybrane stare odmiany„. To nie tylko piękna dekoracja, ale także źródło wiedzy o smaku poszczególnych odmianach.
Poznawanie różnych odmian jabłek to fascynująca podróż przez smaki i historie. Każdy gatunek ma swój unikalny aromat i zastosowanie. Warto eksperymentować i odkrywać bogactwo smaków, jakie oferują nam szczególnie stare, tradycyjne odmiany. Ozdób swoją kuchnię czy jadalnię plakatami, które nie tylko będą piękną dekoracją, ale także praktycznym przewodnikiem po świecie jabłkowych smaków.
